Hemoroidi (šuljevi) predstavljaju proširene i otečene vene u predelu anusa i završnog dela debelog creva (rektuma). Ukoliko se razviju unutar rektuma, nazivaju se unutrašnji hemoroidi, dok se oni koji se razvijaju oko anusa nazivaju spoljašnji hemoroidi.

Kod većine ljudi hemoroidi se povlače nakon promene životnih navika (povećan unos tečnosti i hrane bogate vlaknima), kao i uz primenu lokalnih krema i masti. U ozbiljnijim slučajevima, na primer kod velikih hemoroida ili kada hemoroidi dovode do jačeg krvarenja, lekar može savetovati hirurško uklanjanje hemoroida.

Zbog čega se javljaju hemoroidi?

Normalno se u završnom delu debelog creva i oko anusa nalazi splet vena. Kada postoji veći pritisak na te vene, one mogu da se prošire i ispupče, i tako nastaju hemoroidi.

Hemoroidi mogu biti unutrašnji i spoljašnji. Unutrašnji hemoroidi predstavljaju proširene vene u završnom delu debelog creva, dok se spoljašnji nalaze ispod kože anusa. Pacijenti češće primete spoljašnje hemoroide, koje mogu napipati prstima, pa se zbog toga obično ranije jave lekaru nego u slučaju unutrašnjih hemoroida.

Procenjuje se da oko 50% ljudi starijih od 50 godina u nekom trenutku života ima simptome hemoroida. Međutim, hemoroidi se mogu javiti i kod mlađih osoba; tokom života čak do 75% ljudi ima simptome hemoroida makar jednom.

Uzroci su brojni, ali se najčešće povezuju sa neaktivnim stilom života koji karakteriše savremenog čoveka – dugi sati provedeni u sedećem položaju, manjak fizičke aktivnosti i ishrana siromašna vlaknima.

Neadekvatna ishrana uz mali unos tečnosti najčešći je uzrok čvrste stolice i povećanog naprezanja prilikom defekacije, što takođe doprinosi razvoju hemoroida. Pored toga, hemoroidi su čest pratilac trudnoće, posebno u odmaklim mesecima, jer beba koja raste povećava pritisak na vene karlice.

Hemoroidi se češće javljaju kod gojaznih osoba, ali i kod osoba koje imaju dugotrajne dijareje.

Koji su najčešći simptomi hemoroida?

Pacijenti najčešće primećuju sledeće simptome:

• Bol ili nelagodnost prilikom pražnjenja creva
• Krv u stolici ili mala količina krvi na toalet papiru
• Svrab ili iritacija u predelu anusa
• Kod spoljašnjih hemoroida pacijenti mogu napipati sitne čvoriće oko anusa
• Sa napredovanjem i uvećavanjem unutrašnjih hemoroida može doći do njihovog prolaska kroz anus (prolaps) koje pacijenti u početku mogu „vratiti“ nazad. Unutrašnji hemoroidi su podložiniji pucanju i uklještenju.
• Kako su hemoroidi prošireni venski krvni sudovi, može se desiti da se zaustavi protok krvi u njima i da se formira krvni ugrušak – tromb. Ovako trombozirani hemoroidi mogu dovesti do izraženog bola, otoka i zapaljenja.

Ako se javi krvarenje prilikom pražnjenja creva ili ako se simptomi hemoroida ne povuku nakon nedelju dana kućnog lečenja, potrebno je obratiti se lekaru. Krv u stolici može biti znak hemoroida, ali ovaj simptom ne treba zanemariti, jer može ukazivati i na ozbiljnija oboljenja, uključujući tumor debelog creva.

Hitno se treba javiti lekaru ako dođe do obilnog krvarenja iz analne regije.

Kako sprečiti pojavu ili ponovno javljanje hemoroida?

Iako pojedine osobe imaju naslednu sklonost ka nastanku hemoroida, pravilnim navikama i ponašanjem moguće je značajno smanjiti rizik od njihove pojave. Cilj je da stolica bude mekša i da lako prolazi kroz završni deo debelog creva, kao i da se izbegne naprezanje tokom defekacije. To se postiže pridržavanjem sledećih saveta:

• Unosite hranu bogatu dijetetskim vlaknima koja vezuju vodu, čime se stolica razmekšava i povećava joj se volumen. Hrana bogata vlaknima uključuje voće, povrće i integralne žitarice.
• Unosite dovoljnu količinu tečnosti. Neka to na prvom mestu bude voda—nastojte da popijete 6–8 čaša dnevno.
• Izbegavajte naprezanje tokom defekacije, kao i zadržavanje u toaletu duže nego što je potrebno.
• Održavajte fizičku aktivnost, jer ona sprečava opstipaciju i smanjuje pritisak na vene. Takođe je važna za prevenciju i lečenje gojaznosti.
• Izbegavajte dugo sedenje, jer ono povećava pritisak na vene završnog dela debelog creva.

Ukoliko se pojave hemoroidi, u većini slučajeva je moguće ublažiti simptome pridržavanjem navedenih mera i kućnim lečenjem. Pacijenti mogu bez recepta kupiti kreme ili supozitorije za lečenje hemoroida, koje pomažu u smanjenju otoka, bola i upale. Veoma je važno održavanje adekvatne higijene analne regije.

Ako se simptomi ne povuku nakon nedelju dana kućnog lečenja, potrebno je javiti se lekaru. Postoje različite minimalno invazivne metode lečenja (poput podvezivanja hemoroida, skleroterapije i koagulacije), dok je hirurško lečenje rezervisano za najteže slučajeve i kada prethodne metode nisu dale efekta.